"Daleko, w mglistych, zimnych górach" – o wydobyciu złota w Azji Środkowej, cz. 2

Kontynuujemy temat wydobycia złota w republikach Azji Środkowej. W pierwszej części wyjaśniliśmy przyczyny opisania niniejszego tematu, dokonaliśmy wprowadzenia do regionu i omówiliśmy temat wydobycia złota w Uzbekistanie i Turkmenistanie. Teraz nadszedł czas, aby skupić się na Kirgistanie, Kazachstanie i Tadżykistanie.

---

Wysoko w zimnych górach - wydobycie złota w Kirgistanie

Kirgiskie złoto pochodzi głównie z kopalni Kumtor, położonej głęboko w górach Tien Shan, około 4 tys. metrów nad poziomem morza, co czyni ją drugą najwyżej położoną kopalnią złota na świecie po Yanacochy w Peru i jedną z największych kopalni odkrywkowych w regionie. Jest to również największa inwestycja przemysłowa w kraju, dająca zatrudnienie 2,500-4,000 pracownikom (w zależności od źródeł) i bezpośrednio odpowiedzialna za 23% zagregowanej produkcji przemysłowej i 12% całkowitego PKB państwa. A pośrednio nawet więcej. Była to swego czasu również jedna z największych zachodnich inwestycji zagranicznych w Azji Środkowej.

Eksploracja lokalnych złóż złota rozpoczęła się w 1978 r., ale została przerwana z powodu braku środków na uruchomienie kopalni. Poza tym ZSRR niedawno zainwestował znaczne środki w uzbeckie górnictwo złota. Po uzyskaniu przez Kirgistan niepodległości w 1991 roku, kanadyjska korporacja Cameco wykazała zainteresowanie rozwojem kopalni Kumtor w 1992 roku. Obecność zachodniego konsorcjum wydobywczego i inwestora o ugruntowanej pozycji otworzyła również drzwi do finansowania z Banku Światowego i Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju.

Kopalnia złota Kumtor rozpoczęła wydobycie złota w 1997 roku. W tym czasie państwo posiadało 67% udziałów w kopalni, a Cameco pozostałe 33%. Sytuacja uległa zmianie w wyniku restrukturyzacji w 2003 r., kiedy część udziałów Cameco i państwa trafiła do spółki zależnej Cameco, Centerra Gold, rozwadniając udział państwa do 33%. W rzeczywistości do 16%, ponieważ 33% było efektem renegocjacji nowego millenium, będących skutkiem groźby nacjonalizacji nałożonej przez lokalny rząd. Przez kolejne lata Centerra posiadała 100% udziałów w kopalni za pośrednictwem utworzonego w tym celu operatora Kumtor Gold Company (Kyrgyzaltyn). Jednak rząd Kirgistanu posiadał 33% akcji Centerry, co czyniło go pośrednim udziałowcem. Później, dzięki serii "nierentownych" umów, udział państwa spadł do 26,4%.

---

Zmieniło się to jednak w maju 2021 r., kiedy państwo ogłosiło nacjonalizację kopalni, powołując się na kwestie środowiskowe spowodowane przez Kanadyjczyków. Wydobycie w Kumtor było bezpośrednio związane z uszkodzeniem okolicznych lodowców, które z kolei zasilają rzekę Naryn. Wraz z inną rzeką, Karadaryą, Naryn tworzy Syr Darię, jedną z głównych lokalnych arterii wodnych, która przecina Uzbekistan i Tadżykistanzaopatrując w wodę plantacje bawełny, a ostatecznie dociera do pozostałości Morza Aralskiego. Zanieczyszczenie lub obniżenie poziomu wody niesie ze sobą potencjalnie katastrofalne konsekwencje dla całego regionu. Ponadto wielu lokalnych mieszkańców protestowało przeciwko przymusowemu wywłaszczeniu i kwestiom środowiskowym. Lokalne oburzenie wystąpiło również przeciwko innym podmiotom sektora, w tym chińskim Zhong Ji i Full Gold Mining. Jednak prezydent republiki wymusił w tych dwu przypadkach wznowienie działalności wydobywczej.

Przez lata kwestie środowiskowe nie stanowiły większego problemu, gdyż państwo kirgiskie ignorowało ten temat, sporadycznie nakładając niewielkie grzywny na operatora, a następnie je znosząc. Zmieniło się to jednak kilka miesięcy po tym, jak władze wypuściły z więzienia Sadyra Dżaparowa, który w styczniu 2021 r. został prezydentem republiki. Jako główne powody nacjonalizacji podawano czynniki środowiskowe, poparte innymi, ponieważ państwowa komisja audytowa wskazała, że Kirgistan otrzymał jedynie 1,5 mld USD z zagospodarowania złoża Kumtor, podczas gdy Centerra 11,5 mld USD, co było nieproporcjonalne do posiadanych udziałów. Zaproponowała więc wprowadzenie zewnętrznego zarządcy, pozostawienie całego wydobytego złota w Kirgistanie i odzyskanie pieniędzy od Kanadyjczyków. Centerra szybko zainicjowała międzynarodowy arbitraż. Ostatecznie 29 lipca 2022 r. strony doszły do porozumienia w sprawie kopalni. Rząd Kirgistanu zrzekł się swoich udziałów w Cetnerra o wartości 972 mln CAD, otrzymując w zamian 100% udziałów w kopalni. Kumtor stał się własnością holdingu "Dziedzictwo Wielkich Nomadów", kierowanego przez jednego z przyjaciół prezydenta. Wkrótce potem niezależne źródła zaczęły informować o takim wzroście korupcji, że nawet nowy rząd nie odważył się tego zignorować.

Obecnie kopalnia ma zakończyć działalność w 2031 r., choć jest bardzo prawdopodobne, że jej żywotność zostanie przedłużona. W 2020 r. Centerra poinformowała, że kopalnia Kumtor posiadała 70 mln t. rudy po 2,66 g/t, co daje 6 tys. uncji potwierdzonego i prawdopodobnego złota oraz potencjalnie więcej złota oznaczonego, jako zmierzone i oznaczone. W 2020 r. Kumtor dostarczył 556 tys. uncji złota, co stanowi 17,3 t. z 24,3 wydobytych w tym czasie przez Kirgistan.

---

Drugą co do wielkości kopalnią złota w Kirgistanie jest Makmal. Również obsługiwany przez Kyrgyzaltyn w imieniu rządu. Produkcja w kopalni złota Makmal wyniosła 21,4 t. złota w latach 1986-1996. Obecnie kopalnia jest na ostatnim etapie rozszerzonej działalności z roczną produkcją na poziomie 1,2 t. rocznie. Inne kopalnie złota, które są w fazie rozwoju, to Ishtamberdy, Solton-Sary, Terek i Terekkan. Rozwój złóż złota Taldy-Bulak Levoberezhnyi i Bozymchak rozpoczął się w 2015 roku. Lokalny sektor metali szlachetnych jest wspierany przez obecność chińskiego kapitału i chińskich firm w joint-venture z lokalnymi podmiotami czy rządem, ale jak to ze wszystkim bywa, ma to swoją cenę.

Dochody z wydobycia złota pozostają ważnym aspektem lokalnej gospodarki. W 2022 roku Kirgistan wyeksportował złoto warte 139 mln USD, w 67% do Szwajcarii, prawie 23% do Chin z Hongkongiem i 2,5% do UEA.

W krainie stepowego orła - Kazachstan

Kazachstan, niegdyś znaczący posiadacz rezerw złota, spadł na 17. miejsce na świecie. W 2021 r. zbadane podziemne rezerwy złota w tym kraju osiągnęły 402,3 t., ale ostatnie trendy wskazują na zmniejszenie stanu posiadania. Tymczasem złoto pozostaje obok ropy i uranu jednym z najważniejszych surowców eksportowych kraju. W 2022 r. wartość ta wyniosła 9.7 mld USD a głównymi odbiorcami w proporcjach 67.6% i 29.3% był duopol UK – Szwajcaria.

---

Przemysł wydobywczy złota w Kazachstanie jest reprezentowany głównie przez małe i średnie złoża według standardów branży. Dla uproszczenia i porównania - Uzbekistan ma jedno niezwykłe złoże - Muruntau - które dominuje w jego produkcji złota. Kazachstan ma w zamian za to wiele mniejszych złóż złota rozproszonych na wschodzie, północnym wschodzie i północy kraju. Bank Światowy określa je jako rozległe. Zidentyfikowane duże złoża złota są rzadkością w Kazachstanie.

Większość znanych złóż mineralnych w kraju (nie tylko złota) była już wydobywana, gdy kraj był częścią ZSRR. Kazachstan doświadczył dużego wzrostu produkcji górniczej w okresie sowieckim z powodu centralnie planowanych wysiłków industrializacyjnych. Jednak uzyskanie niepodległości w 1991 r. i fala prywatyzacji nie zdołały utrzymać i ożywić przemysłu po upadku gospodarczym ZSRR. Pomimo dostępu do taniej energii, niskich kosztów pracy i dość odpowiedniej infrastruktury, kazachski przemysł wydobywczy popadł w stagnację i stracił na konkurencyjności z powodu wyczerpywania się wysokiej jakości rezerw, niskiej wydajności operacyjnej i ograniczonego wdrażania nowoczesnych technologii.

Dajmy Republice Kazachstanu trochę czasu na okiełznanie szoku transformacyjnego i przesuńmy się o ponad dekadę do przodu. W Kazakhstan International Business Magazine z 2004 r. czytamy, że największy producent złota w kraju był w stanie dostarczyć do 6 ton złota w ciągu ostatniego roku, a drugi co do wielkości 3 tony.

W sumie roczna produkcja złota w tym czasie oscylowała wokół 10 ton rocznie. Jako przyczyny tak niskich wolumenów źródło podało: przewagę małych i średnich pól, stary sprzęt i przestarzałe technologie stosowane przez większość przedsiębiorstw wydobywczych i rafinacyjnych, brak wystarczającego kapitału obrotowego i ograniczone możliwości pozyskiwania funduszy przez wiele krajowych przedsiębiorstw, słabe zarządzanie i nieefektywną strukturę własności uniemożliwiającą udział zewnętrznych inwestorów bezpośrednich i portfelowych, niedostępność solidnych i przyjaznych dla środowiska technologii przetwarzania rud węglowych i arsenowych, brak krajowych maszyn górniczych i uzależnienie od importu z zagranicy, co prowadzi do wzrostu kosztów produkcji, i wreszcie wysokie koszty transportu. Jest to kolejny dowód na stagnację sektorową i opis problematycznych aspektów sektorowych obecnych nawet obecnie. Kraj przez długi czas zmagał się również z finansowaniem odpowiednich badań geologicznych w poszukiwaniu nowych minerałów. Fakt, że jego mapy geologiczne są nawet obecnie w większości nieaktualne lub nieadekwatne, potwierdzają międzynarodowi górnicy obecni w Kazachstanie.

Dodatkowym problemem, skutecznie spowalniającym rozwój wydobycia złota w Kazachstanie, była wysoka liczba nielegalnych działań związanych z wydobyciem złota. Dziesięciolecia utrzymującego się wysokiego poziomu bezrobocia (ponad 10% do 2006 r.) wśród młodzieży, zwłaszcza na obszarach wiejskich, stanowiły zachętę do ASM (rzemieślniczego drobnego górnictwa) złota i stały się ważnym źródłem zysków dla zorganizowanych szarych stref. Rząd nie zniechęcał do takiej działalności wydobywczej, ale do niedawna brakowało mu spójnego lub uregulowanego podejścia. Nawet po wprowadzeniu zaktualizowanego kodeksu górniczego z 2018 r., ASM pozostaje w dużej mierze nieuregulowany, zwłaszcza w przypadku złota.

Pomimo opisanych kwestii, Kazachstan może odnieść pewien sukces, ponieważ w ciągu ostatniej dekady zajął pozycję jednego z ważnych ośrodków wydobycia i przetwarzania złota. Kraj produkuje nieco ponad 80 ton złota rocznie, co oznacza wzrost x2,5 względem wielkości z 2010 roku. Dlaczego tak się dzieje? Wydobycie złota w Kazachstanie stało się znaczące w ostatnich latach, ponieważ kraj zachęca zagranicznych górników do inwestowania w tym bogatym w minerały kraju. Wciąż jednak, po ponad 30 latach niepodległości, sektor jest zdominowany przez rządowych gigantów, Rosjan i Chińczyków. Pomimo pewnej obecności kapitału zagranicznego, Kazachstan nadal stara się zachęcić konsorcja wydobywcze. W lokalnym krajobrazie złota(z pewnym wyjątkiem) dominują jednak juniorzy i średniej wielkości podmioty, które są skłonne zaakceptować możliwość wyższego ryzyka względem szans uzyskania wyższych zwrotów.

---

Co jest zachęcające dla górników - prawo krajowe stanowi, że żadna część gospodarki kraju nie jest zamknięta dla osób z zewnątrz. Oznacza to, że międzynarodowe firmy mają wolną rękę w robieniu tego, co uważają, przy mniejszej liczbie przepisów w porównaniu z innymi krajami regionu. Mówiąc o ustawodawstwie. Próbując zreformować sektor wydobycia minerałów, w 2018 r. rząd przyjął nowy kodeks górniczy. W końcu cały sektor wydobywczy odpowiadał za około 17% całkowitego PKB. Jeśli chodzi o złoto, ustawodawcy chcą zwiększyć produkcję złota, aby Kazachstan znalazł się wśród dziesięciu największych krajów wydobywających złoto na świecie. Ponadto w perspektywie średnioterminowej większość wzrostu w branży będzie pochodzić z rozwoju mniejszych złóż o niższych kosztach kapitałowych i zdolnościach produkcyjnych.

Nowe ustawodawstwo oddzieliło regulacje dotyczące minerałów od wydobycia węglowodorów i uranu oraz ustanowiło znacznie mniej uciążliwe ramy proceduralne dla operacji, zgodnie z międzynarodowymi dobrymi praktykami. Dużym usprawnieniem było wprowadzenie zasady "kto pierwszy, ten lepszy" przy wydawaniu pozwoleń na wydobycie, która jest zgodna ze standardami legislacyjnymi Australii Zachodniej. Od czasu zatwierdzenia nowego kodeksu przyznano ponad 1,9 tys. nowych koncesji, a w Kazachstanie działa około 800 juniorów poszukiwawczych (stan na 2021 r.).

Obserwujemy zatem stały postęp ze strony Kazachstanu. Ale jak jest to postrzegane przez drugą stronę równania? Według Fraser Institute, w ich Investment Attractiveness Index za 2021 r. (później Kazachstan nie uczestniczył) kraj zajął 65. miejsce na 84 badane, wyprzedzając Kirgistan (74.), ale już będąc za Mongolią (63.). Niska pozycja w rankingu jest połączeniem słabego postrzegania przez inwestorów polityki środowiskowej i niedocenianego potencjału geologicznego. Mimo że jest to najwyżej sklasyfikowana jurysdykcja w Azji Środkowej pod względem polityki wydobywczej, kraj jest postrzegany jako słabo radzący sobie w zakresie systemu prawnego, systemu podatkowego, przepisów prawa pracy i bazy danych geologicznych.

Sześć największych kopalni złota opisanych poniżej wyprodukowało łącznie około 40 ton żółtego metalu w 2022 r., co stanowi około 50% całkowitej rocznej produkcji Kazachstanu. Poniżej znajduje się mieszanka kapitału kazachskiego, międzynarodowego zachodniego i rosyjskiego, z pewnym bezpośrednim lub pośrednim zaangażowaniem kapitału chińskiego.

• Kopalnia Altyntau Kokshetau w Akmoli była największą kopalnią złota w Kazachstanie, produkującą rocznie około 395 tysięcy uncji (12,2 t) w 2022 roku. Kopalnia jest własnością Kazzinc, którego głównym udziałowcem jest Glencore, i ma działać do 2031 roku. Jest to najwyraźniejsza obecność zachodniego „górnika” w lokalnym sektorze złota.

• Drugą co do wielkości kopalnią produkującą złoto z szacowaną produkcją złota na poziomie 330 tys. uncji (10,2 t.) w 2022 r. jest Kyzyl Project. Jest on własnością Polymetal International Plc i ma działać do 2050 roku.

• Kolejną dużą kopalnią złota w kraju jest kopalnia Varvara zlokalizowana w Kostanay, Varvara, należąca do Polymetal International, dostarczyła 211 tys. uncji (6,5 t.) w 2022 r. i ma zakłądany okres eksploatacji do 2039 r.

• Kopalnia Abyz należy do Kazakhmys Holding Group. Jest to kopalnia odkrywkowa zlokalizowana w Karagandzie. Szacuje się, że w 2022 r. wyprodukowała 135 tys. uncji (nieco ponad 4 tony) złota. Jednak jej zakładana żywotność upływa w 2024 r.

• Kopalnia Bozshakol zlokalizowana w Pawłodarze jest własnością Kaz Minerals. W 2022 r. dostarczyła kolejne 122 tys. uncji (3,8 t.). Kopalnia będzie działać do 2060 roku.

• Kopalnia złota Pustynnoe, zlokalizowana w Karagndy, należy do JSC AK Altynalmas. Spółka posiada dziewięć kopalni złota w całym kraju i stara się urzeczywistnić wizję stania się wiodącym regionalnym wydobywcą złota. W 2022 r. z Pustynnoe dostarczono ponad 100 tys. uncji (3 t.). Jest to jednak kolejny obiekt, który zaprzestanie wydobycia w bieżącym roku.

Skarby Sughd - o wydobywaniu złota w Tadżykistanie

---

Pozbawiony dostępu do morza Tadżykistan, położony w pobliżu "dachu świata", pozostaje jednym z najbiedniejszych krajów, które omawiamy w naszej analizie dotyczącej złota w Azji Środkowej. Pomimo swojego potencjalnego bogactwa mineralnego, które znajduje się w trudno dostępnych miejscach. Zaraz po uzyskaniu niepodległości kraj pogrążył się w krwawej wojnie domowej, która zakończyła się w 1997 roku. Jednak kraj wydaje się być stale zaangażowany w konflikty, zarówno wewnętrzne - klanowe - jak i z afgańskmi talibami. Jego granica wytyczona w czasach sowieckich pozostaje przedmiotem ciągłych napięć z Kirgistanem. Od 1994 roku krajem rządzi autorytarny prezydent Emomali Rahmon. Prezydenturze Rahmona towarzyszą powtarzające się doniesienia o łamaniu praw człowieka. Prawie 29% PKB Tadżykistanu pochodzi z przekazów pieniężnych od imigrantów - głównie Tadżyków pracujących w Rosji. Poza tym, gospodarka kraju pozostaje silnie uzależniona od eksportu bawełny, która to stanowi zdecydowaną większość produkcji rolnej i aluminium. Z powyższymi trzema głównymi gałęziami dochodów, gospodarka Tadżykistanu pozostaje podatna na czynniki zewnętrzne. Przy niewielkim udziale powierzchni uprawnej i niestabilnej polityce fiskalnej, mieszkańcy kraju pozostają na skraju niedożywienia, z powtarzającymi się klęskami głodu i pozostają zależni od pomocy zagranicznej. Jednocześnie postsowiecka i będąca własnością rządu Tadżycka Spółka Aluminiowa (TALCO) pozostaje głównym przedsiębiorstwem przemysłowym w kraju, jednym z największych tego typu w świecie i znaczącym kontrybutariuszem dla prezydenckiego „funduszy emerytalnego” na Brytyjskich Wyspach Dziewiczych.

Jak w strukturze odnajduje się złoto? Okazuje się że w 2022 r. było najważniejszym pojedynczym towarem eksportowym kraju, wartym 644 mld USD, w 60% kierowanym do Szwajcarii a w reszcie o Chin z Hong Kongiem.

Główne złoża złota w kraju koncentrują się w północnej (prowincja Sughd), centralnej części Tadżykistanu i południowym Pamirze. Łącznie w Tadżykistanie zidentyfikowano ponad 150 złóż złota. Większość z nich pozostaje niedostatecznie zbadana lub niezbadana. Najbardziej znaczące złoże złota - Taror - znajduje się 44 km od miasta Penjikent. Inne, sąsiednie złoże - Jilau - znajduje się w sąsiedztwie, zaledwie 10 km od Taror. Aby je zagospodarować, pod koniec lat 90-tych zbudowano zakłąd przetwórstwa rudy złota o szacowanej wydajności około 2 ton. Kilka mniejszych złóż złota (Aprelevka, Burgunda, Ikkizhelon, Anzob, Chore, Duoba itp.) zostało zidentyfikowanych i zbadanych w obrębie Karamazar. Innym godnym uwagi złożem jest złoże złota Pokrud w południowej części Gissar, 107 km od stolicy Duszanbe.

Tadżyckie wydobycie złota rośnie, z 1,1 t. wydobytego w 1996 roku do 2,7 t. w 2000 roku. Z powodu wojny domowej do 1997 r. i wzajemnej wrogości klanów ucierpiała jednak znaczna część infrastruktury. Przykłądem niech będzie spółka joint venture Darvaz, w regionie Hatlon we wschodnim Tadżykistanie, wydobywająca złoto w latach 1997-1999 (110 kg w 1997 roku). Problemy operacyjne pojawiły się jednak po uszkodzeniu kopalni odkrywkowej, które miało miejsce podczas działań wojennych na tym obszarze w grudniu 1996 r., a młyny i pomieszczenia mieszkalne w obiekcie zostały uszkodzone w wyniku działań wojennych.

Po zakończeniu wojny domowej, przez większość kolejnych lat, kraj dostarczał do 1,3 do 1,5 tony złota rocznie, a to przy znacznych inwestycjach z Chin, m.in. z udziałem Zijin Mining pracującym w kraju. Do 2012 r. produkcja złota przekroczyła 2 tony rocznie i zaczęła powoli rosnąć. Od 2019 r. kraj wydobywa ok. 8 ton żółtego metalu rocznie. Według Państwowego Funduszu Informacji Geologicznej o Podglebiu Tadżykistanu, tuż przed pandemią wydobycie i przetwarzanie złota prowadzono w 26 złożach. Według Narodowej Akademii Nauk Tadżykistanu wszystkie znane obecnie złoża złota na terytorium kraju wynoszą około 500 ton żółtego metalu.

Wzrost wydobycia złota idzie w parze z większą liczbą uczestników zainteresowanych lokalnym rynkiem. Jeśli w 1991 r. w branży działały cztery przedsiębiorstwa przemysłowe, to w 2021 r. ich liczba osiągnęła 29. Istnieje około dziesięciu stosunkowo dużych przedsiębiorstw wydobywających złoto, by wymienić tylko najważniejsze - "Zarafshon", "Aprelevka", "Tilloi Tojik", "Odina", "Pakrut", "Naziri". Tadżycko-chińskie joint venture "Zarafshon" dominuje w lokalnym obrazie, odpowiadając za 70% produkcji złota. Pozostałe to "Pakrut" (14%), "Tilloi Tojik" (8%) i tadżycko-kanadyjska spółka joint venture "Aprelevka" (5%). Szczególnie "Aprelevka" pozostaje interesująca w tym przypadku, ponieważ reprezentuje inwestora z tak zwanego "zachodniego świata", z 49% udziałem we wspólnym przedsięwzięciu. Był to kanadyjski Gulf International Minerals, którego udziały w tadżyckiej operacji zostały przejęte przez brytyjską firmę Vast Resources - według danych z końca 2023 roku. Vast próbuje zwiększyć produkcję Aprelevki do historycznych szczytów 27 tys. uncji złota i 0,25 mln uncji srebra rocznie.

Mówiąc o srebrze - i innych interesujących minerałach. Nie powinno być zaskoczeniem, że Tadżykistan jest również bogaty w rudy cynku i ołowiu. A tam, gdzie te dwa minerały i złoto, tam z pewnością musi być i srebro. Udokumentowane zasoby srebra Big Kon-i Mansur zostały już dawno temu określone przez Sowietów na 50 tys. ton, ze średnią zawartością 49 g srebra na tonę.

Nie powinno dziwić, że w przypadku tego środkowoazjatyckiego kraju śródlądowego, położonego na obrzeżach byłego imperium radzieckiego, dominuje jeden konkretny inwestor. Chiny - według danych z 2021 r. - pozostają najważniejszym źródłem bezpośrednich inwestycji zagranicznych, stanowiąc 62% (211 mln USD) ogólnej liczby. Jedną z ostatnich inwestycji związanych ze złotem była TALCO Gold - zakład przetwórstwa złota, kosztujący 136 mln USD, zdolny do przetwarzania 2,2 tony żółtego metalu rocznie. TALCO Gold to spółka joint venture pomiędzy wspomnianą wcześniej Tadżycką Spółką Aluminiową a chińską firmą Tibet Huayu Mining. Zakłąd otwarty w 2022 r. w regionie Sughd zapewnia miejsca pracy dla 1,5 tys. Tadżyków, co pozostaje szczególnie ważne w świetle sankcji nałożonych na Rosję, co wpływa na sezonowy rynek pracy, który - jak już wspomniano - stanowi prawie 1/3 gospodarki Tadżykistanu. Jednak w tym konkretnym przypadku moglibyśmy omówić scenariusz jako:

Chiny dają Tadżykistanowi pieniądze w formie pożyczki na konkretne projekty, a często parlament zatwierdza zwolnienia podatkowe w okresie budowy (...) Sprzęt budowlany jest sprowadzany z Chin, chińscy pracownicy są zaangażowani w budowę. W rezultacie wszystkie pieniądze wracają do Chin, a Tadżykistan pozostaje obciążony długiem

Tadżykistan przyjął program szybkiego rozwoju przemysłu wydobywczego złota, który ma na celu ułatwienie wydobycia i produkcji metali szlachetnych w kraju. Planowane jest zachęcanie do produkcji złota ze znanych złóż, ale także przeprowadzenie szczegółowych badań geologicznych na północy i południu kraju. Zgodnie z założeniami programowymi, kraj ma wkrótce produkować 10 ton złota rocznie. Jednak około 84% złota jest wydobywane przez tadżycko-chińskie spółki joint venture. Ten brak dywersyfikacji wraz z dużym zadłużeniem wobec Pekinu już teraz powoduje problemy. Niektórzy analitycy postrzegają nawet lokalne korekty graniczne, jako część rozliczeń zadłużenia.

Dodatkowo, przyspieszająca produkcja złota niepokoi geologów, którzy dzielą się alarmującymi prognozami, że Chińczycy wyczerpią tadżyckie kopalnie złota w ciągu 30 lat.

Podsumowanie

Tak oto kończymy naszą opowieść o złocie w Azji Środkowej. Przy tej okazji przypomnijmy, dlaczego zdecydowaliśmy się przedstawić tak mało znany region. Według Światowej Rady Złota, w 2022 r. Azja Środkowa dostarczyła łącznie 240 ton złota, co stanowi prawie 7% całkowitej globalnej produkcji górniczej (na razie nie mamy jeszcze szczegółowych danych dotyczących produkcji w 2023 r.). To zaledwie 40 ton mniej niż Kanada i Meksyk łącznie. Jednak bardzo nieproporcjonalny zasięg sprawia, że temat wydobycia złota w Azji Środkowej jest w zasadzie nieznana nawet wyspecjalizowanym czytelnikom branżowym.

Mamy nadzieję, że udało nam się szeroko omówić ten temat, choć należy pamiętać, że naszym celem było skupienie się na żółtym metalu. Te dwa artykuły nie próbują omawiać lokalnych kwestii etnicznych, kulturowych, politycznych i geopolitycznych, ani pełnej lokalnej bazy danych geologicznych z obfitością minerałów i węglowodorów lub niedoborem wody. Tematy te, wraz z korupcją i przypadkami łamania praw człowieka, zostały wspomniane kontekstowo, aby zapewnić szersze wgląd w region.